Historia szkoły w Staromieściu
Początki szkolnictwa w Staromieściu sięgają zapewne odległego XV i XVI w. tj. czasów istnienia szkoły parafialnej. Pewne istotne zmiany w tej materii zaszły w wieku XVII. Galicja wraz z pierwszym rozbiorem w 1772r. znalazła się pod zaborem austriackim, gdzie obowiązek szkolny wprowadziła cesarzowa Maria Teresa i Józef II. Ustawa jednak nie była w praktyce stosowana. Zmiany na lepsze w oświacie galicyjskiej wystąpiły dopiero w II połowie XIX w. w momencie gdy Sejm Krajowy Galicyjski uchwalił w 1866 r. Statut Rady Szkolnej.
Obowiązek szkolny wszedł w życie od 1873 r. i obowiązywał dzieci od szóstego do dwunastego roku życia. Przed tą ustawą w Staromieściu uczyli organiści: Ludwik Moraliński, Franciszek Szczepański. Szkoła w Staromieściu założona w 1873 r. była jednoklasową filią Zakładu Mickiewicza. Posiadała swą Radę Szkolną reprezentowaną przez przedstawicieli Gromady Staromieszczan. Utrzymywała się głównie z budżetu gminy. Pierwotnie budynek szkolny znajdował się w pobliżu kościoła u zbiegu dzisiejszych ulic: Lubelskiej i Staromiejskiej. Lekcje odbywały się tak jak w innych wsiach porą zimową. Podstawę stanowiła nauka czytania, pisania i rachunki. Nieodłączną pomocą naukową była kreda, tablica, tabliczki kamienne i ołówek. Pierwsza kadra kwalifikowana w szkole reprezentowana była przez: Jana Mromlińskiego, Wojciecha Galanta, Waleriana Janiszewskiego, Zdzisława Misiewicza. Pierwszy budynek przeznaczony tylko i wyłącznie dla szkoły został oddany do użytku w 1884 r. a ofiarodawcą placu był p. Adam Jędrzejowicz – właściciel Staromieścia. Pierwszym nauczycielem uczącym w nowym obiekcie był od 1885 r. p. Ludwik Pańczyk. Wtedy także Szkoła Ludowa w Staromieściu miała status jednoklasowej.
Od początku XX w. nastąpił w Staromieściu wzrost liczby uczniów, więc nastąpił także wzrost ilościowy kadry nauczycielskiej w szkole. Z tego względu Rada Gminy postanowiła na swym posiedzeniu w 1904 r. o rozbudowie obiektu. Pełnomocnikiem prac był p. Wojciech Wiśniewski. Kadry w szkole były bardzo płynne, np. w 1906 r. jako trzecia siła nauczycielska został zatrudniony p. Marcin Gąsior, który od 1907 r. pełnił funkcję kierownika. W tych czasach szkoła nasza miała status dwuklasowej, a pod względem wyposażenia zachowany inwentarz majątku z 1906 r. wymienia wszystkie niezbędne na owe czasy pomoce dydaktyczne. Od 1912 r. dwuklasowa szkoła realizowała plan szkoły czteroklasowej.
W 1913 r. zadecydowano o budowie nowej szkoły – kolejnego budynku ( obecnie kawiarnia Goga ). Szkoły nie ominęły wojny i tak pomimo zajść rozpoczęto naukę 1 września 1914 r., po czym ją przerwano do 1915 r. Był to okres, gdy w budynku kwaterowały obce wojska, co znacznie doprowadziło do zniszczenia obiektu. Grono pedagogiczne cechowała postawa głęboko patriotyczno – propolska. Zapiski dotyczące szkoły funkcjonują dopiero od 1926 r. Była to wtedy Siedmioklasowa Szkoła im. św.Jana Kantego licząca 275 uczniów i 7 nauczycieli mieszcząca się w dwóch budynkach oraz w adoptowanych na cele szkolne dwóch pomieszczeniach budynku gminnego z bardzo skromnym wyposażeniem w sprzęt. Zaznaczyć należy, iż wielką pomocą służyła szkole miejscowa społeczność przy ogromnym oddaniu i poświęceniu się szkole ówczesnego kierownika pana Karola Meklingera. Słynęła szkoła staromiejska z działalności kulturalnej, szczególnie zasłużoną postacią był p. Jan Robak, który prowadził chór i zespół teatralny. Organizowano zabawy, festyny, wycieczki, imprezy rocznicowe. Szkoła zdobywała uznanie władz kościelnych i świeckich.
W latach 30-tych dobrą duszą szkoły był sołtys wsi Stanisław Borek, który wychodził z inicjatywami dotyczącymi poprawy stanu wyposażenia obiektu. Tuż przed wybuchem II wojny światowej tj. dnia 20 lipca 1938 r. Rada Gromadzka zadecydowała o przystąpieniu do budowy nowego budynku szkolnego. Wybuch II wojny światowej pokrzyżował te plany oraz spowodował, że zajęcia rozpoczęto w październiku 1939 r.
W czasach okupacji Niemcy wielokrotnie wymieniali kadry łącznie z kierownictwem i tak funkcję tę pełnili wówczas kolejno: p.K. Meklinger, T. Ciosek, K. Meklinger, M. Meklinger, J. Koza. W szkole prowadzono akcję „odmładzania” młodzieży, aby zabezpieczyć się przed wywozem na roboty. Szczególnie należy jednak wspomnieć o poświęceniu nauczycieli pracujących w czasie okupacji, którzy z narażeniem swego życia prowadzili komplety tajnego nauczania. Były to panie: Izabela Krzemińska, Zofia Kowalowa, Maria Meklingerowa.
Po wyzwoleniu w sierpniu 1944 r. rozpoczęto przygotowania szkoły do nowego roku nauki. Część sprzętów i dokumentacji ocalało dzięki miescowej ludności. Organizowano także kadrę. Udało się ją częściowo odtworzyć jak przed wojną, a także napłynęły nowe siły. Wiosną 1945 r. zorganizował się Komitet Budowy Szkoły, pod przewodnictwem Stanisława Borka i kierownika Juliusza Kozy, otzrymując zezwolenie na budowę nowego budynku na tzw. Wenclówce. Poświęcenie kamienia węgielnego odbyło się 18 listopada 1945 r. przez księdza proboszcza Władysława Wardęgę. Olbrzymi był wkład samych Staromieszczan w budowę. Był on wkładem pieniędzy i pracy bezpośrednio przy budowie. Podczas gdy budowano nową szkołę, zajęcia odbywały się jeszcze w starym obiekcie. Były to czasy powojenne o nowej ideologii. Całość życia społecznego i kulturalnego podporządkowana była tzw. „nowym czasom”. Kierujący szkołą od 1949 r. Ferdynand Brzęk – człowiek kultury, malarz, muzyk przeprowadził szkołę do obecnego obiektu 19 listopada 1952 r. Od tego także roku szkole przyznano numer 13, co związane było z włączeniem Staromieścia do miasta Rzeszowa. Szkoła była szalenie aktywną, jeżeli chodzi o integrację ze środowiskiem. Składała się na to praca wielu nauczycieli prowadzących liczne zajęcia pozalekcyjne, jak: kółko teatralne, chór, harcerstwo, Spółdzielnia Uczniowska, LOP, PCK, koła zainteresowań przedmiotowych.
W latach 70-tych dyrektorowali szkole:
– p. Czesław Dzwonkowicz (1969 – 1972)
– p. Jacenty Czerko (1972 – 1973)
– p. Maria Jamińska (1973 – 1974)
– p. Mieczysław Mucha (1974 – 1977)
– p. Krystyna Miąsik (1977 – pełniąca obowiązki)
– p. Czesław Dzwonkowicz (1978 – 1988)
Wkroczenie w lata 80-te wywarło na szkole kolejne zmiany. Rozpoczęły się czasy transformacji ustroju i wreszcie jego zmiany. Przełom lat 80-tych i 90-tych to czasy dyrektorowania szkołą:
– p. Stanisław Bajda (1988 – 1992)
– p. Henryk Górnik (1992 – 1998)
– p. Barbara Machniak (od 1 kwietnia 1998r.)
Lata 80-te i 90-te okazały się czasem trudnym. Nowa rzeczywistość, nowe formy gospodarowania zmuszają i mobilizują nadal do wielu zabiegów, aby szkołę uczynić przyjazną dla dzieci. Dokonano przebudowy budynku wewnątrz. Wprowadzono wiele modyfikacji w pracy pedagogicznej. Szkoła uzyskała wiele cennych nagród i wyróżnień.
Szkoła Podstawowa nr 13 im. św. Jana Kantego jest nadal ściśle związana ze swym patronem, o czym świadczy jej dorobek, dobre imię w mieście i województwie. Ciepło wspominają szkołę jej absolwenci odległych i współczesnych nam lat. Tak więc św. Jan z Kęt okazuje się być szczęśliwym i trafnym patronem szkoły.
opracowanie: mgr Lucyna Grzędzicka